Van het wafelijzer tot het wereldpodium: het waargebeurde verhaal van de Nike Moon Shoe
- 15-9-2025
Tekst: Department of Nike Archives
Niet elke doorbraak in de sportwetenschap begint in een lab.
Bij Nike's iconische zool met wafelpatroon – een van de meest baanbrekende innovaties in de hardloopwereld – begon het allemaal in de keuken.
Het was 1971 en Bill Bowerman worstelde met een probleem dat al door zijn gedachten maalde sinds er twee jaar daarvoor een harde, gladde nieuwe atletiekbaan van urethaan was geplaatst bij de University of Oregon, waardoor zijn hardlopers geblesseerd raakten. Bowerman moest erkennen dat hij het verkeerde oppervlak voor de atletiekbaan had gekozen, en hij moest een oplossing verzinnen. Hoe konden zijn hardlopers meer grip krijgen? Spikes gingen er te diep in; platte schoenen boden geen houvast.
Op een ochtend viel zijn oog op het wafelijzer van zijn vrouw Barbara. Het was een Model 251 van Bersted Manufacturing Company dat de Bowermans als huwelijkscadeau hadden gekregen in 1936. Het rasterpatroon trok zijn aandacht. De geometrie van de verhoogde vierkantjes zou weleens de juiste mate van grip kunnen bieden waarnaar hij op zoek was.
Hij goot vloeiend urethaan zo in het wafelijzer van zijn vrouw, dat vervolgens direct dicht smolt en voorgoed verpest was. Hij liet zich niet uit het veld slaan en ging direct op pad om meer tweedehands wafelijzers te kopen en de experimenten te vervolgen. Die eerste afdrukken kwamen er omgekeerd uit met holle uitstulpingen, maar ze vormden de inspiratie voor het idee dat uiteindelijk na veel experimenten met mallen en materialen zou leiden tot een werkbaar prototype.
Het oorspronkelijke wafelijzer dat gered is 40 jaar nadat Bill Bowerman het aan elkaar had gesmolten en in zijn achtertuin had begraven.
Het resultaat was de eerste versie van de Nike Moon Shoe: een design dat nog jarenlang zijn sporen zou nalaten in de hardloopwereld.
"De zool met wafelpatroon was een gamechanger", zegt Nike Running Historian Rick Lower. "Het liet hardlopers niet alleen anders kijken naar grip en demping, maar het toonde ook aan waar Nike voor stond: problemen oplossen op een nieuwe manier."
"De zool met wafelpatroon was een gamechanger. Het liet hardlopers niet alleen anders kijken naar grip en demping, maar het toonde ook aan waar Nike voor stond: problemen oplossen op een nieuwe manier."
Rick Lower, Nike Running Historian
In 1971, voordat Nike wereldwijd bekendheid zou krijgen om zijn toonaangevende innovaties, heette Nike nog Blue Ribbon Sports en richtte het zich op de Amerikaanse import van Japanse hardloopschoenen. Het jonge bedrijf probeerde voet aan de grond te krijgen en Bowerman – mede-oprichter, coach en onvermoeibare doe-het-zelver – was daar de drijvende kracht achter. Hij zag in elke ondergrond een probleem dat opgelost moest worden.
Dat gold ook voor het nieuwe Astroturf dat gelegd was in Autzen Stadium, waar de American-footballspelers van de Oregon Ducks worstelden met de grip. Bij natte omstandigheden verruilden spelers vaak hun normale schoenen voor basketbalschoenen met een visgraatprofiel dat meer grip bood. Bowerman en teamgenoot Jeff Johnson verdiepten zich in verschillende profielen voor zowel American football als atletiek. Die ideeën leidden uiteindelijk tot de Astrograbber, een schoen waarvan het eerste prototype in 1972 uitkwam en die tientallen jaren later opnieuw is uitgebracht.
"Er was al jarenlang geen echte innovatie geweest op het gebied van buitenzolen", zegt Nike Running Historian Rick Lower. "Hardloopschoenen hadden niet meer dan een dun laagje rubber om je voeten te beschermen tegen de straat, en grip en demping speelden geen rol van betekenis. Bowerman nam daar geen genoegen mee."
Geïnspireerd door het moment in zijn keuken ging Bowerman aan de slag om de mallen en materialen te verbeteren met behulp van een heel netwerk aan experts, van bandenwinkels tot machinisten en schoenmakers. De eerste prototypes vielen al na een paar minuten hardlopen uit elkaar. Bij andere versies haalden atleten hun enkels open aan het ijzerdraad dat in het rubber was verwerkt voor meer grip. Maar elke mislukking bracht het idee dichter bij de eindstreep.
"Hardloopschoenen hadden niet meer dan een dun laagje rubber om je voeten te beschermen tegen de straat, en grip en demping speelden geen rol van betekenis. Bowerman nam daar geen genoegen mee."
Rick Lower, Nike Running Historian
In november 1971 werden vroege versies van de zool met wafelpatroon voor het eerst gedragen tijdens een wedstrijd door leden van het Oregon cross-countryteam in de strijd om de NCAA-titel. In de winter en lente van 1972 werden ze getest door meer atleten van universiteitsteams en de middelbare school in South Eugene. De zomer daarna maakten Bowerman en Geoff Hollister met de hand een klein aantal prototypes voor een groter podium: de olympische kwalificatiewedstrijden in Eugene.
Ze waren niet perfect, zeker niet voor een marathon. "Het was eigenlijk gewoon een bovenwerk dat aan een dunne wafel was genaaid", zegt Lower. "Het was zo minimaal dat het bijna leek alsof je op blote voeten liep." Toch wilden een aantal dappere hardlopers het wel proberen. Sommigen vonden dat de voetafdrukken door het wafelpatroon iets weg hadden van de voetafdrukken van astronauten op de maan, wat de prototypes hun inmiddels iconische bijnaam 'Moon Shoes' gaf.
Voor het snelgroeiende bedrijf was het een keerpunt. Ook al was de schoen nog niet klaar voor massaproductie, het bewees wel dat het idee werkte en dat dit kleine bedrijf uit Oregon in staat was om hardloopschoenen een nieuwe richting op te sturen.
De Moon Shoe zelf is nooit op de markt gebracht, al wordt er gezegd dat er een aantal paar is verkocht in Nike's winkel in Eugene, dus je had er een kunnen bemachtigen als je op het juiste moment op de juiste plek was. Maar het concept van de schoen werd snel doorontwikkeld. In 1973 bracht Nike de Oregon Waffle uit. Twee jaar later was het de beurt aan de Waffle Trainer, het eerste commerciële succes van Nike.
De Waffle Trainer was ontworpen door Bill Bowerman en Geoff Hollister, samen met Bowermans beroemde partners Stan James (orthopedisch chirurg) en Dennis Vixie (podotherapeut). Het werd Nike's populairste hardloopschoen. Hij was ontworpen op verzoek van hardloper Jon Anderson, die een betere schoen voor trainingen wilde, maar Anderson was niet de enige die er blij mee was. Het werd de bestverkopende trainingsschoen in het land. Tegen 1975 waren er meer dan 100.000 paar verkocht, en daarmee werd het blauwe bovenwerk met een gele Swoosh een van de bekendste designs uit Nike's beginjaren. Tot op de dag van vandaag staat het synoniem aan Nike in de jaren 70.
"De Waffle Trainer vormde als het ware een brug, van het experiment van de Moon Shoe tot een wereldwijd succesvol product. Vanaf dat moment was Nike's reputatie als innovator een feit."
Rick Lower, Nike Running Historian
Deze belangrijke schoen gaf hardlopers niet alleen betere grip. De uitlopende zool en ongekende demping verlegden de lat voor wat je van een hardloopschoen mocht verwachten.
"Die schoen vormde als het ware een brug", vertelt Lower. "Van het experiment van de Moon Shoe tot een wereldwijd succesvol product. Vanaf dat moment was Nike's reputatie als innovator een feit."
Maar dat was nog niet het einde voor de Moon Shoe. Afgelopen januari maakte de schoen opnieuw zijn opwachting op de catwalk van Nike partner en Franse designer Jacquemus. Het iconische design is volledig vernieuwd voor een nieuwe generatie. De nieuwe sneaker, die binnenkort verkrijgbaar is, is gestroomlijnd en vooruitstrevend en slaat een brug tussen de geschiedenis van performanceschoenen en stijl door snelheid centraal te stellen. Het design straalt diezelfde onverzettelijke drive uit als de allereerste uitvoering. Nike's wedstrijdschoen van toen is nu weer klaar voor de toekomst.
Het verhaal van het wafelijzer was misschien afgedaan als een mythe, tot een ontdekking decennia later het nieuw leven in blies. Toen Bowermans zoon Tom het gezinshuis in Coburg, Oregon ging verbouwen, stuitte hij op de vergeten afvalkuil naast de carport. In de kuil lagen afgedankte prototypes, mallen en de verroeste buitenkant van het wafelijzer dat Barbara Bowerman had weggegooid nadat Bill het dicht had laten smelten.
Nu bevindt het wafelijzer zich in het Department of Nike Archives in het Nike World Headquarters in Beaverton, Oregon. Het is een blijvende herinnering aan het geknutsel in de keuken dat symbool kwam te staan voor de succesvolle aanpak van Nike: begin met een gewaagd experiment, verbeter het resultaat steeds opnieuw, en blijf altijd streven naar beter.