De vroegste herinneringen die Mary Ngugi, die in Zuid-Kenia opgegroeide, aan haar moeder heeft, waren haar dagelijkse tochten naar de lokale rivier om water te halen voor haar Kikuyu-gemeenschap, even buiten Nairobi. De kampioen op de middellange afstand weet nog hoe strikt geregeld het leven van haar moeder was, dat primair beperkt was tot huishoudelijke taken. Toen Ngugi ouder werd, maakte ze zich zorgen dat als volwassene voor haar alleen de rol van een vrouw en moeder zouden zijn weggelegd. Dus toen haar hardloopcoach haar op 17-jarige leeftijd vroeg of ze bij zijn lokale team wilde komen, zei ze onmiddellijk ja.
Mary werd snel een van de meest veelbelovende afstandslopers van Kenia nadat ze in 2007 het Afrikaanse nationale juniorkampioenschap op de 5000 meter won. En toch zag ze, midden in dat succes, dat vrouwelijke hardlopers nog altijd weinig opties hadden, een realiteit die terug te voeren is op de door mannen gedomineerde trainingskampen en atletiekclubs.
"Wat een goede weg lijkt voor veelbelovende vrouwelijke hardlopers kan een traumatiserende ervaring worden, vooral voor jongere meisjes", zegt Mary. "Ze worden gemanipuleerd om concessies te doen (op het gebied van onder andere scholing, een permanente woning en moederschap) voor hun atletiekcarrière."
Als reactie raakte Mary geïnspireerd om in 2022 de Nala Track Club op te richten, een organisatie alleen voor vrouwen, met als basis Nyahururu-Stad. Mary wilde zich inzetten om jonge Keniaanse vrouwen een kans te geven op succes in het semiprofessionele hardlopen door middel van ondersteunende en veilige trainingskampen.
"Wat een goede weg lijkt voor veelbelovende vrouwelijke hardlopers kan een traumatiserende ervaring worden, vooral voor jongere meisjes"
Nala Track Club richt zich op de complete persoon, niet alleen op de atleet, zegt Mary, waar ze aan toevoegt dat de oorzaak van ongelijkheid tussen vrouwelijke en mannelijke atleten ligt in het feit dat mensen worden gezien als een verzameling vaardigheden die de partij die aan de macht is ten goede komt.
"Atleten zijn niet alleen maar een optelsom van hun prestaties. Onze hardlopers moeten weten dat we voor ze zorgen als mensen", zegt Mary. "Ze doen er toe als mens nog ver voor ze zich bij ons team aansluiten, nog ver voor ze meedoen aan een race. Als het ons alleen om hun atletiekcarrières zou gaan, missen we de belangrijkste onderdelen van hun waardigheid als individuen, die niets te maken hebben met hun succes in sport."
Mary wilde het tij keren. Nala Track Club moest diensten leveren die overduidelijk in de meest basale menselijke behoeften voorzagen, zoals eten, onderdak en scholing. Geen compromissen, geen concessies. Met een holistische benadering van atleten komen ook grote financiële kosten, waarvan er veel makkelijk over het hoofd kan worden gezien, zegt Ngugi. Denk bijvoorbeeld aan een atleet die met de Kerst naar huis reist: die heeft transport nodig. Wie helpt met het betalen van de kosten? Of wat dacht je van een onverwacht bezoek aan een ziekenhuis? Deze minder voor de hand liggende kosten komen bovenop andere kosten die te maken hebben met basale menselijke behoeften, zoals eten, onderdak en scholing. Ook een volwaardig trainingskamp aanbieden is niet goedkoop.
Vertegenwoordigers van Nike spraken vorig jaar met Mary over de mogelijkheid om samen te werken met de Nala Track Club om te helpen met enkele van de meest cruciale overheadkosten van het programma. Ander geld zou naar twee belangrijke doelen gaan die passen bij Mary's ideeën voor de toekomst van de vrouwelijke hardlopers in Kenia: de ontwikkeling van meer gekwalificeerde vrouwelijke coaches in Kenia, en hulp bij het financieren van meer studiebeurzen voor hardlopers.
Deze investeringsgebieden zijn terug te voeren op Mary's gedachten over vertegenwoordiging. Je kunt niet zijn wat je niet kunt zien. Als meer jonge meisjes de mogelijkheden zien om een coach te worden, in de vorm van een persoon uit hun eigen leven, is de kans groter dat ze voor die carrière kiezen. Deze alternatieve paden met eigen ogen zien, kan een wereld van opties openen voor jonge meisjes.
Mary keek ook kritisch naar andere details van het moderne trainingskamp. Ze wilde dat meisjes zichzelf terugzagen in de vele beroepen van de volwassenen in het kamp, zelfs als die banen niet direct te maken hadden met atletiek. Chris Cooper, een Europese fotograaf en Mary's man. Hij herinnert zich een gesprek dat hij had met Mary om meer vrouwelijke fotografen mee te nemen, om de ervaring in het kamp vast te leggen.
"Mary stond daar vanaf het allereerste begin op", zegt Cooper. "We vroegen ons af 'Wat voor indruk geeft het als meisjes alleen een witte man uit Europa zien die onze foto's maakt? Laten we meer vrouwelijke fotografen trainen zodat deze meisjes zichzelf ook als fotograaf kunnen zien."
Dezelfde aanpak gold voor beroepen zoals fysiotherapeuten. In plaats van mannelijke fysio's voor het kamp te vragen, zochten Mary en haar personeel naar vrouwelijke fysio's, zodat jonge meisjes zichzelf in een carrière buiten de wereld van de topsport konden zien.
Terugdenkend aan de impact van de samenwerking met Nike, noemt Mary de relatie 'levensveranderend'.
"De kosten van het kamp zijn erg hoog", zegt Ngugi. "Het wordt aan mij toevertrouwd om deze meisjes te voeden, om ze een plek te geven om te leven. Dat Nike bijsprong veranderde alles. We konden de kosten betalen en ook meer meisjes in ons kamp onderbrengen. Daarnaast konden we de impact van het programma uitbreiden door coaches op te leiden. De hulp van Nike was alles wat we nodig hadden."
"Atleten zijn niet alleen maar een optelsom van hun prestaties. Onze hardlopers moeten weten dat we voor ze zorgen als mensen"
Wat kunnen vrouwelijke hardlopers nog meer verwachten van het kamp? Een volledig gefinancierde opleiding, inclusief lessen in de zakelijke kant van de sport, twee keer per week Engelse les, medische bezoeken op locatie en meer. Mary wil andere meisjes de vrijheid geven om het leven te zien als meer dan een binaire beslissing: naar dit kamp gaan of moeder worden; professioneel hardlopen of een opleiding volgen. Om het succes van Nala Track Club te meten, moet er niet alleen worden gekeken naar het aantal hardlopers dat op internationaal niveau mee zou kunnen doen. Geen enkel gebroken record rechtvaardigt het bestaan van dat record.
"Winnen is meer dan als eerste over de eindstreep komen", zegt Mary. "Veel mensen hebben op de topniveaus van hun sport gewonnen en zijn daarna vergeten. Mensen onthouden je als je hun levens raakt. Nala Track Club wint als de club levens verandert. Daar werken we naar toe."
"Mensen onthouden je als je hun levens raakt", zegt Ngugi. Nala Track Club wint als de club levens verandert. Daar werken we naar toe."