Het onwerkelijke laten ontstaan: hoe Nike de meest verrassende Air schoenen ooit maakte
- 11-4-2024

Op de tweede etage van het LeBron James Innovation gebouw in Beaverton, Oregon, gaan Nike designers aan een tafel zitten met daarop een 3D-print van een prototype voor een schoen in maat 55,5 voor Victor Wembanyama.
De schoen ziet er minstens zo surrealistisch uit als de 2 meter 23 lange speler zelf. Het bovenwerk is voorzien van een strak, hersenachtig geometrisch patroon, geïnspireerd op het bismutkristal dat Wembanyama afgelopen zomer om zijn nek droeg toen hij werd verkozen tot de nummer 1 in de competitie. Aan de zijkant van de middenvoet en aan de buitenzool loopt een spleetvormige Nike Air unit die nog nooit eerder voor een basketbalschoen is gebruikt, als een barst in een komeet die op aarde is neergestort. Hier wordt de Air unit niet alleen ingezet voor demping, maar ook om de voeten van Wembanyama prettig te omsluiten als hij scherpe zijwaartse bewegingen maakt op het veld. Net als de atleet zelf is elk kenmerk van het prototype revolutionair. Er is nog nooit zoiets gemaakt als dit. Maar er moeten nog wel snel wat punten op de i worden gezet.
Teamleden delen uitgebreide feedback met elkaar over het kolossale prototype, dat in de kleurencombinatie Sail is vormgegeven en hier en daar een vleugje typische Nike Total Orange heeft voor de Air unit. De designers wilden de unit laten opvallen met een donkerder kleurverloop zodat de juweelachtige texturen in het oranje beter uitkomen. Iemand merkt op dat de profieldiepte van het patroon voor het prototype iets te laag is en dat de slagschaduw binnen de textuur geen lichtval heeft.
"Kunnen we een nieuwe versie van de Air unit printen?" vraagt een van de designers. "En kan dit profiel dieper?" Een projectmanager zet wat notities op papier en rent daarna door de hal naar het Concept Creation Center om de wijzigingen in een grote 3D-printer in te programmeren. Intussen gaat het gesprek van de 12 andere schoendesignreviewers gewoon door in de enorme ruimte achter hem. In de kamer staan 13 reusachtige moodboards van bijna 2,5 meter hoog, elk bedoeld voor een prototype van een andere atleet, met digitale weergave, schetsen en materiaalvoorbeelden.
"Ik hoop dat dit project het gevoel van grenzeloze mogelijkheden aanwakkert."
John Hoke, Nike, Chief Innovation Officer
De designstudio in het LeBron James Innovation Building is de broedplaats voor A.I.R., Athlete Imagined Revolution, een nieuw gezamenlijk creatieproces tussen design- en innovatieteams van Nike en 13 topatleten van het merk, van Wembanyama tot Sha'Carri Richardson tot Kylian Mbappé. A.I.R. brengt 's werelds beste atleten, Nike innovators en de meest geavanceerde technologieën bij elkaar, versterkt door AI, om gezamenlijk de toekomst van Air vorm te geven.
Misschien heeft geen enkel project in de geschiedenis van Nike zoveel disciplines van de volgende generatie verenigd om tot een nieuw werkproces tussen ontwerpers, atleten en technologie te komen. Nike Air als canvas gebruiken was de perfecte keuze. Het mooie van Air is dat het nooit een eindvorm zal hebben. Het staat voor de constante ontwikkeling en vooruitgang van het bedrijf. En met de komst van de zich voortdurend ontwikkelende technologieën worden de wildste ideeën over Air ineens waarheid. Terwijl de wereld zich voorbereidt op Parijs, was het moment aangebroken voor Nike om een nieuwe standaard voor Air te ontwikkelen, in samenwerking met atleten die hun fantasie de vrije loop mochten laten.
"Om deze prototypes succesvol te laten zijn, moeten ze emotie opwekken," zegt John Hoke, Nike, Chief Innovation Officer. "Ze moeten een gevoel van ontzag opwekken voor wat er net achter de horizon te zien is, een optimisme over de toekomst. Ik hoop dat dit project het gevoel van grenzeloze mogelijkheden aanwakkert. Nike Air is een technologie die zo'n 50 jaar jong is. We staan nog maar aan het begin om het potentieel van Air te benutten, om het voor 100% tot uitdrukking te laten komen. En deze nieuwe prototypes van schoenen laten zien dat we daar nog lang niet mee klaar zijn.
De ontwerptechnieken voor A.I.R. die worden gebruikt in dit gebouw, dat bekend staat als het Epicenter for Advanced Creation in het hoofdkantoor van Nike, maken gebruik van de meest geavanceerde computers, de allerbeste fabricageprocessen en het menselijk ambacht in optima forma. De prototypes tonen de fantastische mogelijkheden voor Nike Air, maar zijn wel bedoeld voor een specifieke realiteit: de wereld waarin atleten presteren en strijden.
A.I.R. leidt tot een nieuwe definitie van ambachtelijkheid bij Nike: de expertise van creatief toptalent combineren met de meest geavanceerde ontwerptools om atleten gerichter te ondersteunen dan ooit.

Een kleine greep uit de honderden concepten, gemaakt met een gelaagde reeks generatieve tools, in slechts één middag.
Om te beginnen werden Nike innovators in designteams ingedeeld voor de 13 Nike atleten, verdeeld over vier sporten: atletiek, voetbal, basketbal en tennis. Zoals gebruikelijk bij Nike was de eerste stap luisteren naar de atleet. De teams benaderden hun atleten met een lijst gerichte vragen over hun ideale schoenontwerpen. Wilden ze iets traditioneels of juist iets wilds? Een holistisch ontwerp of iets met één opvallend element? Monolithisch of fractaal? Andere vragen gingen over de achtergrond van de atleten. Welke personen, plaatsen of zaken inspireerden hen? Hoe kon de schoen de atleet als het ware belichamen? Hun persoonlijkheid, hun speelstijl, hun fysieke aanwezigheid. Alles. In deze luistersessies mocht alles ter tafel komen.
Die belichaming betekent dat je de 'ware kern van de atleet' gaat zoeken, aldus Roger Chen, Nike VP, NXT, Digital Product Creation: een atleet bijna op celniveau begrijpen, hoe die optimaal kan nadenken, voelen en presteren. Chen zegt dat deze 'athlete's truth' diende als hoeksteen tijdens het hele ontwerpproces. Als een sprinter klaarstaat voor de 100 meter en ze heeft tot op zielsniveau het vertrouwen dat elk element, tot en met haar noppen, haar helpen om te kunnen winnen... dat is volgens hem de ware kern van de atleet. Dat is een gegeven dat je niet kunt meten en het vraagt om veel vertrouwen van beide kanten.
"Een atleet tot op het bot leren kennen, daar heb je een authentieke band voor nodig," zegt Chen. "Je moet weten voor wie je het doet. Bij Nike valt of staat alles met hoe goed we onze atleten kennen."
Toen de designers alle antwoorden van de atleten hadden, voerden ze die meermaals in via gedetailleerde AI-opdrachtprompts om die ideeën te verfijnen. Nadat de opdrachtprompts hun werk hadden gedaan, volgde een overweldigende output: honderden voorbeelden van door AI gegenereerde visuals voor elke atleet, allemaal in een oogwenk gemaakt om de designers bij Nike genoeg inspiratie te bieden voor wat de uiteindelijke 13 prototypes zouden worden.
Voor Chen en zijn team vormden de door AI gegenereerde outputs hulpmiddelen om hun band met de atleten op een snellere, specifiekere manier te versterken.
"AI heeft ons creatieve proces exponentieel verbeterd," vertelt Chen. "Normaal kostte het ons maanden om dit als uitgangspunten te hebben. Nu is het binnen een paar seconden gedaan. We zien AI als een soort superpotlood. Je hebt een designer nodig om ermee te tekenen. De magie zit hem in wat je met het potlood doet. We voerden deze generatieve programma's hele werelden zodat ze die aan ons terug konden geven, en dat deden ze. Maar dat gebeurt niet zonder de uitgebreide luistersessies van onze teams met onze atleten."
Na de honderden AI-visuals te hebben bekeken, konden de teams het superpotlood neerleggen en zich uitleven in hun expertise: een design neerzetten dat voldoet aan de exacte specificaties van de topatleten. De 13 teams maakten gebruik van de vormen, texturen en generatieve figuren, en zelfs van de hele werelden aan AI-beelden als inspiratie om zich te richten op drie radicale schoenconcepten die nieuwe vorm gaven aan Air. En dat was makkelijker gezegd dan gedaan. In sommige gevallen moesten designers flink opboksen tegen de vooroordelen van de AI-algoritmes om tot samenhangende concepten rond Air te komen.
"Het viel ons op dat veel van de AI-afbeeldingen Air interpreteerden als gebonden aan een soortgelijke, vloeiende esthetiek," zegt Chen. "Het programma geeft Air vaak weer als iets wat meer organisch is, en vloeiender. We richtten ons op de inspiratiepunten die elk concept in een specifieke, herkenbare richting stuurden."
Nadat de designers drie concepten vastlegden, volgde de ultieme terugkoppeling: wat de atleten ervan vonden. Elk detail van de concepten werd besproken, ook de kenmerken die ze overwogen vanuit esthetische, functionele of expressieve redenen.
Chen kan zich nog een eerdere sessie voor de geest halen die het team had met Eliud Kipchoge. De marathonloper gaf toen zijn feedback op een initieel concept. De schoen had een afgeronde, afgeschuinde hak die aan het uiteinde was uitgesneden, als een veer van carbon op een wedstrijdschoen. Op papier leek dit aerodynamische design fantastisch.
Nadat hij de digitale weergave in stilte had bestudeerd, pakte Kipchoge een notitieblad en begon hij zijn eigen schetsen te maken.
Kipchoge tekende zelf een versie van het concept, maar met een onverwachte wijziging. Hij vroeg het team de uitsnede aan de hak te verbinden. Zijn redenering was dat stof en steentjes op onverharde paden tijdens het hardlopen zouden blijven steken in de veerachtige vorm van het platform, zegt Chen. "Hij voorzag problemen met het functioneren van de schoen in de omgeving waarin werd getraind, problemen die wij niet hadden onderkend."
Innovatief design kan pas bestaan als elke deelnemer, van designer tot atleet en AI, onbedoelde aannames ter discussie kan stellen. Toen Chen en het designteam luisterden naar de feedback die kampioen op de 100 meter sprint Sha'Carri Richardson op haar concepten had, bleef één woord hangen dat ze voor haar design had gebruikt: graceful.
"Als je aan Sha'Carri denkt, denk je aan kracht, vermogen en vastberadenheid," zegt Chen. Maar toen het designteam haar concepten met haar besprak, zei Sha'Carri dat ze geen spike wilde die eruitzag als een gevechtssandaal. "Ze droomde van eenheid aan haar voeten, een harmonie met de plaatconstructie van de spike. Daarom richtten we ons op de unit onder de voet zodat die een vloeiende overgang kreeg naar het bovenwerk en de beenwarmer," vertelt Chen. "Dit was een uitstekend voorbeeld van hoeveel eigenschappen onze atleten tegelijkertijd belichamen. We wilden dat hun prototypes dat ook deden."
"Een mooi onderdeel van het project was dat we zoveel diverse denkers gezamenlijk tot iets zagen komen... Dat is typisch Nike: verschillende disciplines verenigen om samen iets nieuws te maken."
Roger Chen, Nike VP, NXT, Digital Product Creation
Na de feedback van de atleten te hebben gekregen, was de volgende stap: de realisatie. De teams stortten zich op het nauwgezette werk van prototypes maken op basis van hun disciplinaire expertise, een instinct dat het team 'intuïtief lezen' noemt.
Veel van de inspiratiepunten waar de AI-programma's mee kwamen, waren lachwekkend vergezocht. Als ze daarvan een prototype zouden maken, zou de schoen nooit bestand zijn tegen de ontberingen van een drie uur durende tenniswedstrijd op een zinderend warme hardcourtbaan in Melbourne, of de 360-graden-bewegingen in een uitputtende NBA-wedstrijd. Leest dit als een basketbalschoen? De designers moesten antwoord geven op de vraag: als het niet werkt, waarom dan niet? En aan de andere kant, als er een goed prototype was met alle potentieel om een echt sportproduct te worden, moesten de teams zich afvragen: als het wel werkt, hoe werkt het dan precies? Welke inzichten van A.I.R. kunnen op een dag bijdragen aan het vormen van een toekomstig product? Voor de antwoorden op deze vragen zetten de teams alle geavanceerde tools in die Nike tot zijn beschikking had om de prototypes te maken, zoals immersieve 3D-schetsen, computerontwerpen en 3D-prints en -simulatie, naast de traditionele methodes zoals schetsen met de hand.
Kijk bijvoorbeeld naar paralympiër en tennisser Diede de Groot. De voeten van Diede moeten in haar rolstoel vastzitten en haar schoenen mogen haar niet afleiden van haar spel. Het team kon Air niet in traditionele zin als demping onder de voet inzetten, maar de uiting ervan moest nog steeds authentiek binnen haar visie worden gebruikt. De oplossing: een schoen ontwerpen die ze eenvoudig en snel aan haar rolstoel kon vastklikken, vergelijkbaar met een fietsschoen, met Air op het bovenwerk voor de omsluiting die ze nodig heeft. Met digitale methodes zoals simulatie konden de designers de ondersteuning, omsluiting en stevigheid van de schoen van De Groot via de computer berekenen voordat ze zelfs maar een prototype hadden geprint.
"Een mooi onderdeel van het project was dat we zoveel diverse denkers gezamenlijk iets zagen maken, en verschillende werkwijzen en technologieën te gebruiken," zegt Chen. "We leerden voortdurend van elkaar. Dat is typisch Nike: verschillende disciplines combineren om samen iets nieuws te maken."
De fabricagekracht van Nike gaf de teams de mogelijkheid om snel fysieke onderdelen te produceren en zo ontwerpen persoonlijk en fysiek te kunnen evalueren. Op zo'n moment wordt de grote kracht van Nike's faciliteiten zichtbaar: van snelle 3D-printers in het Concept Creation Center, die ontwerptheorieën verifiëren tot Nike's Air MI-machines, gevestigd in een gebouw op anderhalve kilometer afstand van het hoofdkantoor, die een nooit eerder vertoonde Air unit kunnen vormen, aangedragen door een atleet.
Fabricage bood het ontwerpproces nog een voordeel: je kon de subtiele onvolkomenheden zien in het echte object, die daarna verbeterd kunnen worden.
Het concept van tennisprofessional Zheng Qinwen is geïnspireerd door haar Chinese afkomst. Nike Air verschijnt in de vorm van een opgerolde draak om ondersteuning en houvast te bieden, waarbij de drakenschubben fungeren als design voor stevige grip.
Weer terug op de werkplaats houdt een designer het ontwerp van Qinwen omhoog, waarbij het licht boven de tafel het Total Orange van de slangachtige Air unit verlicht. De inkepingen van de clip, een rangschikking van drakenschubben voor meer grip, sluiten perfect aan op de geometrie van de Air unit eronder, iets wat alleen duidelijk wordt als je van dichtbij kijkt.
In een eerder prototype kwam de textuur van de clip niet overeen met de texturen van de unit onder de schoen. De computerdesigners van Nike maakten een nieuwe versie en doken diep in het patroon, zodat de schubben perfect pasten bij de geometrie van de unit. Het patroon werd daarbij computergestuurd versterkt op slijtgevoelige plekken, een inzicht dat werd verkregen uit gegevens van onderzoek naar slijtage tijdens intensief tennissen van de NSRL.
"Er zijn er niet veel die op zo'n niveau de diepte in gaan en zo hard werken aan de uiteindelijke designs," vertelt de designer. "Wat telt, is dat we het hebben gedaan."
De definitieve concepten van de atleten
Het proces herhaalt zichzelf, met designers die meer feedback verzamelen over de proefmodellen, details van de prototypes verder uitwerken, meer onderdelen printen, en als het nodig is terugkeren naar de tekentafel. Moodboards in de werkruimte waarop de nieuwste concepten van atleten te zien zijn, worden binnen enkele uren leeggehaald en weer volgehangen met aangepaste plaatjes en materialen. Aan het einde van een uniek proces zijn de Nike A.I.R. prototypes klaar om onthuld te worden in Parijs. Het is het ultieme voorbeeld van het proces van herhaling. En het toont ook het creatieve proces, waarbij elke vorm een stuk steen is waar van alle kanten op in wordt gehakt om de kunst te onthullen die erin verborgen zit.
Voor Hoke had het project vanaf het moment dat het werd aangekondigd altijd al net zo'n verheven visie als het acroniem A.I.R. De a voor Athletes omdat die volgens Hoke de kern vormen voor wie Nike creëert. Imagined voor de inspiratie die Nike uit AI als hulpmiddel haalt om te kunnen verbeelden. Revolution voor de revolutie die het betekent voor hoe Nike werkt.
"Doordat we onze generatieve tools goed beheersen, kunnen we nog beter en exacter vertalen wat onze atleten ons vertellen," zegt Hoke. "Zonder expertise komt AI vaak met heel generieke designs. Maar na goed naar onze atleten te hebben geluisterd, zetten we de conceptuele krachten van AI in om tot de kern te komen van wat een atleet nodig heeft, en zijn we tot een nieuw werkproces gekomen. We kunnen ons volledig op een product storten, en AI komt als creatieve meedenker om de hoek kijken."
Hoke beweert zelfs dat nieuwe hulpmiddelen als AI designers bij Nike de mogelijkheid biedt om meer te doen dan luisteren. Hij noemt het parametrische innovatie, als variant op parametrisch design. Algoritmes geven op basis van input ruwe concepten terug, en dan stopt het proces. Dan wordt de relatie tussen mens en machine lineair en transactiegericht, alsof je het stokje doorgeeft tijdens een estafette. A.I.R. daagde de designteams van Nike uit om nieuwe, herhalende relaties te onderhouden met de generatieve tools, om de input tussen persoon en programma aan te scherpen, en de kenmerken van een schoen uiteindelijk te verfijnen tot wat de kern is van de atleet.
Hoke is het ermee eens dat echt goed luisteren begint met een goede band, iets waar Nike al sinds het ontstaan, ruim 50 jaar geleden, duidelijk over is. Wat nieuw en soms adembenemend is, zegt hij, is de 'snelheid en de precisie' waarmee designers bij Nike dankzij AI en hun relatie met atleten iets kunnen creëren. De toekomst van het design bij Nike draait niet om de tools. Het gaat om wat je met die tools doet, en hoe je ze inzet om de band tussen atleet en designer te versterken.
Op 11 april was de vertoning van 13 baanbrekende prototypes op verlichte sokkels een hoogtepunt tijdens het Nike On Air evenement. Maar Hoke had gelijk. Dit is pas het begin van A.I.R.
"We kunnen niet meer terug," zegt hij. "Vorm, functie ... mag ik jullie voorstellen aan fantasie."