Hoe we met atleten samenwerken aan nieuwe prototypes

De eerste prototypes van de Vomero Premium zorgden op het eerste gezicht voor heel wat verbaasde reacties, net als het uiteindelijke ontwerp. Het design valt bijna onder een categorie maximalistische schoenen op zichzelf. En tot op zekere hoogte is dat ook waar hij thuishoort. De Vomero Premium komt niet in aanmerking voor de wereldkampioenschappen atletiek, dankzij de stackhoogte in de hiel van 55 mm, een voetbed van volledig ZoomX foam en twee zichtbare Zoom units in de voorvoet en de hiel op basis van de Nike atletiekspikes. 

Mantz stond op een beslissend punt in zijn wedstrijdseizoen. Hij had botletsel opgelopen in zijn bovenbeen, maar de Amerikaanse kwalificatiewedstrijden voor de olympische marathon van 2024 lagen in het verschiet. Het resultaat ervan zou bepalen wie later die zomer naar Parijs zou afreizen om mee te dingen naar een medaille. Trainen was soms pijnlijk. Hij kreeg de kilometers die hij nodig had niet voor elkaar. Bij zijn terugkeer naar hardlopen op straat had hij een flinke oppepper nodig om zijn conditie weer op peil te krijgen. Hij kreeg een gedurfd, nieuw prototype om uit te proberen. Maar de overgang van de presentatie van een prototype naar het gebruik ervan is makkelijker gezegd dan uitgevoerd.

"Mijn trainingsschoenen moesten me iets geven waardoor ik mijn zelfvertrouwen weer terugkreeg", zegt Mantz. "Mijn team gaf me dit nieuwe Nike prototype en ik had nog nooit zoiets gezien. Het was intens. Je ziet 'm, en je denkt: het is zo onhandig om daarin te hardlopen."

Voor het testen van innovatieve prototypes met nieuwe dempingssystemen zoals die van de Vomero Premium is een grondig proces nodig. Het bestaat uit uren aan communicatie tussen atleten, ontwerpers en wetenschappers over welke elementen van de schoen meer naar voren moeten komen en welke juist minder. Er is nog een andere taak, die net zo belangrijk is in het proces: een positieve overtuiging uitdragen voor een product dat misschien anders voelt en eruitziet als wat een atleet gewend is.

Soms krijgt een prototype te maken met een ouderwetse opvatting, als de schoen een technologie bevat die niet bij een bepaalde sport 'hoort'. Neem de Nike Maxfly sprint spike. De spike werd in 2021 in Tokio geïntroduceerd en was de eerste schoen die de Air Zoom naar de 100 meter bracht. De zichtbare, uitgesproken Air unit in de voorvoet was nieuw, vooral voor een evenement waarbij de visie op schoenen het credo 'minder is meer' handhaaft. Waren eenvoudigere, minimalistischere spikes niet beter? Dat bleek niet zo te zijn. Atleten droegen in Tokio de Maxfly en wonnen op zowel de 100 meter voor mannen als voor vrouwen medailles, net als op de 200 meter, 400 meter, 800 meter en voor de estafettes. Het design met een airbag en plaat werd ingezet voor biomechanische belasting bij het sprinten. Zo werd een duidelijk precedent geschept door zowel het gebruik van de schoen tijdens de race als de behaalde resultaten.

Hoe overtuig je atleten ervan dat  dit  prototype dat ze in hun handen hebben iets nieuws kan brengen als de schoen die ze momenteel dragen al werkt?

"We richten ons vooral op vertrouwen", zegt Tobie Hatfield, Nike Senior Director, Athlete* Innovation. "Als atleten niet weten dat je het beste met ze voor hebt als persoon, dan gaan ze nooit vertrouwen hebben in het product dat je voor ze maakt. Alles wat we doen, doen we om hun vertrouwen te winnen."

Een atleet aanmoedigen om een nieuwe schoen aan te trekken, is afhankelijk van dat vertrouwen. Emotioneel, psychologisch en, in het geval van een schoen, biomechanisch.

Als je bij elke schoen terug gaat naar het prototype, zie je dat de meeste ontwerpen bewust gemaakt zijn als visueel ingetogen versies van het uiteindelijke design. Zo kan onderzoek gecontroleerd uitgevoerd worden. Hoe simpeler de schoen eruitziet, des te kleiner is de kans dat een atleet er een bevooroordeelde mening over heeft. Emily Farina, Sr. Principal, Running Footwear Research in de NSRL, herinnert zich de vroege testfases van de Vaporfly 4% in het midden van de jaren 2010 nog. Ze vertelt dat het eerste veldonderzoek relatief onopvallend verliep, voor een groot deel dankzij de anonieme look van het prototype. Het vroege design zou het beginpunt worden van de baanbrekende Vaporfly 4% Elite, die Eliud Kipchoge droeg bij Breaking 2.

"Als je het vroege prototype in 2015 zag, wist je niet echt waar je nu eigenlijk naar keek", zegt Farina. Ze verwijst hiermee naar de stackhoogte en rocker-vorm, twee bijzondere onderdelen die de standaard zijn geworden in een nieuw tijdperk van hardloopschoenen met demping. "De validatie was afhankelijk van hoe je je voelde en hoe je presteerde, niet van het uiterlijk van de schoen. Nike bracht het prototype naar Eliuds trainingskamp in Kenia. Het was voor veel hardlopers moeilijk te begrijpen hoe het ontwerp ervoor kon zorgen dat ze sneller zouden gaan. Totdat ze de schoenen aantrokken voor een temporun, op hun horloge keken en zich realiseerden dat ze met dezelfde inspanning 30 seconden of meer sneller waren."

Een van de eenvoudigste manieren om biomechanische efficiëntie te meten, is met een stopwatch. Kun je sneller hardlopen met dezelfde inspanning? Als het antwoord ja is, dan wordt het een stuk makkelijker om een atleet ervan te overtuigen een nieuw prototype te testen, hoe extreem de schoen er ook uitziet. Soms realiseert de atleet zich in een soort openbaring dat die beter presteert, zoals in het geval dat Farina beschrijft. De hardloper bereikt iets wat die niet had verwacht en voelt zich geweldig. Bij Conner Mantz gebeurde dit tijdens een lange run in Utah, waar hij het Vomero Premium prototype droeg voor een run van 22 mijl met zijn trainingspartners. Vanwege zijn blessure was hij zijn basisconditie nog aan het opbouwen. Hij rende vier mijl met een tempo van 4:30. Mantz stond er versteld van hoe goed hij zich voelde.

"Toen begon ik te denken: misschien heb ik wel wat aan deze schoen", zegt Mantz lachend. Het verhulde design maakte zijn teamgenoten gek. "Waarom kon ik niet gewoon vertellen wat voor nieuwe schoen het was? Ik zei: dat komt nog wel."

Andere atleten hebben meer informatie nodig voordat ze vertrouwen hebben in een prototype. Daarom test Nike de reacties van atleten op een reeks stimuli, die 'signalen' worden genoemd. In onderzoek op het gebied van schoenen zijn signalen verschillende manieren om het effect van de schoen op de prestatie te meten.

Toen wereldkampioen Faith Kipyegon in september 2024 de NRSL bezocht, voerde ze een aantal tests uit. Nike wetenschappers konden aan de hand van de resultaten een kwantitatief plan maken om Faith te helpen bij de voorbereidingen op haar poging om in het jaar erna de mijl onder de vier minuten te lopen. Ze deed een VO2max-test om haar eigen capaciteit te ontdekken. De submax VO2-test is een ander signaal dat doorgaans wordt getest als elite hardlopers naar NSRL komen. Hierbij lopen atleten in verschillende schoenen op een loopband terwijl ze een zuurstofmasker dragen. De testresultaten meten het zuurstofgebruik van het lichaam dat nodig is om een taak uit te voeren. Bij een vergelijking tussen twee schoenen vormen fysiologische statistieken vervolgens het bewijs van een betere prestatie.

Nieuw is niet altijd hetzelfde als perfect. In het geval van de poging van Faith, luisterden designers naar elk stukje cruciale feedback om het prototype van de Victory Elite FK precies goed te krijgen, zoals het verbreden van de voorvoet of het toevoegen van spikes voor betere grip bij de afzet. De beoordelingen van de Vomero Premium prototypes van Mantz waren net zo eerlijk. Voor het eerste protoype was een steviger bovenwerk nodig, liet hij de Nike ontwerpers en ontwikkelaars weten. Na een paar weken had hij een nieuwe versie aan zijn voeten. Het tweede prototype voelde minder als een herstelschoen en meer als een snelle schoen die aan de Alphafly deed denken. Hij gaf zijn feedback door aan de designteams. Een andere nieuwe versie was zelfs bijna iets te ver gegaan met demping. Mantz vond hem te zacht. De teams pasten de middenzool aan om een gulden middenweg te vinden tussen te zacht en te veel op snelheid gericht.

"Conner gaf ons altijd duidelijke en eerlijke feedback, wat voor het proces van essentieel belang is", zegt Rachel Nichols, Lead Developer, Nike Running. Er zijn verschillende teamgenoten in de feedbackloop betrokken bij productdesign die samen aan de slag gaan om Mantz' gedetailleerde beoordeling van elk prototype te verwerken.

En het gesprek zette zich voort, tot een vijfde versie van het prototype. En die was helemaal goed. Hij trainde weer meer dan 120 mijl per week en, nog belangrijker, hij had weer vertrouwen in zichzelf. Dat was mede te danken aan een trainingsschoen die zijn lichaam bij alle kilometers ondersteunde.

We weten allemaal hoe het verhaal verdergaat. Mantz won de Amerikaanse kwalificatiewedstrijd voor de Olympische marathon en veroverde een plekje voor Parijs. Hij eindigde op de achtste plaats. Nu zet Mantz elke tool uit zijn arsenaal in, waaronder de Vomero Premium, om bij de marathon van Chicago in 2025 een nieuwe persoonlijke mijlpaal te halen: het Amerikaanse record van 2:05:38. 

"De Vomero Premium werd een ongelooflijk belangrijke schoen in mijn carrière. Door in deze schoenen te trainen, voelde ik me weer mezelf", zegt Mantz. "Ik vind het echt leuk dat mensen ze ook kunnen gaan ervaren. Het betekende veel voor me om het testproces van de vroege prototypes te doorlopen en te helpen om de uiteindelijke schoen zo goed mogelijk te maken."

De ongezouten feedback van atleten maakt alle producten beter. Als een prototype enige kans heeft om niet te slagen, dan moeten onvoltooide versies uit elkaar gehaald en opnieuw ontwikkeld worden. Het vertrouwen van atleten wordt niet alleen gewonnen door behaalde successen, zegt Hatfield. Vertrouwen wordt gewekt juist door fouten, wanneer het nodig is om te erkennen dat een product niet aan de verwachtingen voldoet. Schoenen worden nooit getest in een technologisch vacuüm. Spreadsheets met positieve gegevens, zuurstofmaskers en verhulde middenzolen maken allemaal deel uit van de magie. Maar vertrouwen in een nieuw prototype begint en eindigt bij het simpele, relationele idee dat je moet luisteren naar wat een atleet nodig heeft.

"We willen nooit dat een schoen een oplossing is voor een niet-bestaand probleem", zegt Hatfield. "Dat is verkeerd om. Een schoen moet beginnen bij een probleem waarvoor een oplossing nodig is. Door te luisteren naar atleten wordt duidelijk wat ze nodig hebben, en op basis daarvan ontstaat vertrouwen."